Dzisiaj chcemy napisać o muzykach, których dzieła nawet znamy, lecz których nazwiska zna niewielu naszych rodaków. Oto przykład:

Gold uns Silber hätt gern,

kőnnt es auch gebrauchen,

hätt ich nur  ein ganzes Meer,

mich hinein zu tauchen …

Czy wiedzieliście drodzy czytelnicy, że do tej piosenki, którą śpiewali nasi dziadkowie i pradziadkowie, muzykę napisał elblążanin? Także ja, który całe życie interesowałem się piosenkami i muzyką chóralną, do dzisiaj tego nie wiedziałem. Melodię stworzył

Friedrich Hieronymus Truhn

Truhn urodził się 14. października 1811 roku jako syn marszałka dworskiego Nathanaela Truhn i zmarł 30. kwietnia 1886 r. w Berlinie. W elbląskich książkach adresowych odnaleźliśmy go tylko raz, w roku 1852, w czasie gdy był dyrygentem w naszym ojczystym mieście i mieszkał w domu nr 60 na Starym Rynku. (W naszych czasach był to dom mistrza rzeźnictwa Ernsta Zweck’a).

Jego uzdolnienia muzyczne, występujące od najmłodszych lat spowodowały, że rodzice kazali go jako dziesięciolatka uczyć gry na flecie i wkrótce występował już członek orkiestry Urban’a, często jako solista. W 1831 r. pojechał do Berlina gdzie był uczniem u Siegfrieda Dehn’a, Carla Friedricha Zelter’a i Bernharda Klein’a i przez krótki czas studiował u F. Mendelsohna Bartholdy. W latach 1835-37 działał jako kapelmistrz teatru i nauczyciel muzyki w Gdańsku. Będąc z powrotem w Berlinie pisał i redagował dla „Neue Zeitschrift fuer Musik” i kilku i innych czasopism.

Friedrich Hieronymus Truhn około 1860
r.

W roku 1848 wrócił do Elbląga, gdzie do roku 1852 był nauczycielem muzyki i dyrygentem. W latach 1854-58 był w Rydze jako nauczyciel śpiewu i teorii, potem ostatecznie wyjechał do Berlina.

Truhn był nie tylko kompozytorem trzech oper, jego główne dzieła były dla chórów męskich. Napisał muzykę dla wierszy Goethego, Uhland’a, Geibel’a, Heinego, Laube I Eichendorff’a.

Z pism wymienić należy szczególnie dwa jego dzieła: „Stara primadonna i wariat muzyczny (1844)” oraz „O sztuce śpiewu i jego nauczaniu (1872)”.

Wiele dzieł dla chórów i kantat wykonywał z sukcesem w czasie podróży przez rosyjskie prowincje nad Bałtykiem i Skandynawię.

W 1848 r. założył w Elblągu stowarzyszenie śpiewacze i przejął kierownictwo w Liedertafel. W 1852 został min. w Berlinie „Królewskim Dyrektorem Muzycznym”.

Hans Preuss

W czasie naszych poszukiwań znaleźliśmy dalszych elbląskich muzyków i kompozytorów.

Gottfried Doering

Ur. 9-ego maja 1801 r. w Pomehrendorf, pow. Elbing, zm. 20-ego czerwca 1869 r. w Elblągu. Badacz w dziedzinie chorałów; studia u Zelter’a w Berlinie; od 1828 kantor w Kościele Św. Marii w Elblągu; napisał dwie książki z chorałami jak i „Na temat historii muzyki w Prusach” (1852) oraz „Wiedza o chorałach” (1865).

Johann Benjamin Groß

Ur. 12-ego września 1809 r., jako syn dzwonnika Groß’a w katolickim kościele Św. Mikołaja, w Elblągu. Pierwszą naukę gdy na skrzypcach otrzymał od swojego doświadczonego w muzyce ojca. Już w wieku 14 lat został wysłany do Berlina, gdzie otrzymał dalszą edukację od królewskiego muzyka kameralnego Ferdinanda Hausmann’a. Robił tak szybkie postępy, że już w roku 1824 został zatrudniony w orkiestrze Królewskiego Teatru Miejskiego, do której należał do roku 1829. Po krótkim pobycie w mieście ojczystym pojechał do Lipska, gdzie często występował jako solista na koncertach w Gewandhaus. W 1833 r. udał się do Magdeburga. Od
1835 roku do przejścia na emeryturę był pierwszym wiolonczelistą Cesarskiej Orkiestry w Petersburgu. Do swojej śmierci – zmarł na cholerę 1-ego września 1848 w St. Petersburg – pozostawał jeszcze nauczycielem muzyki wielkiego księcia Michała w Rosji.

Jego starszy brat Georg August Groß, który urodził się w 1801 roku, jeszcze w Królewcu, również był znakomitym wiolinistą i pianistą. Od 1820 roku pierwszym wiolinistą w Memel. Później założył w Hamburgu „Hamburską Gazetę Muzyczną”, komponował rozmaite psalmy i światowe piosenki. Zmarł w 1853 w Hamburgu.

Peter Sohren

Urodził się w roku 1632 w Elblągu, zmarł około 1692 w Elblągu. W 1654 roku był kantorem w Kościele Trzech Króli, w 1644 r. w Kościele Bożego Ciała, później nauczycielem w elbląskim gimnazjum. W 1675 r. był nauczycielem w Dirschau (Tczew); później znowu w Elblągu; kompozytor melodii chorału „Du Lebensbrot, Herr Jesu Christ”, 1668 r.

Christian Urban

Urodził się 16-ego października 1778 roku, jako syn biednych rodziców na Kolonii Pangritz pod Elblągiem. Po nauce u miejskiego muzyka Schmidta, został muzykantem wojskowym, następnie Musikmeister a w 1812 roku przejął w funkcję muzyka miejskiego, w 1826 r. utworzył stowarzyszenie miłośników muzyki. Urban urządził 2-ego czerwca 1833 w refektarzu malborskim wielki „Pruskie Święto Muzyczne” a we wrześniu 1834 r. święto śpiewania w Kościele Mariackim w Gdańsku. Na koniec był dyrygentem w Gdańsku. Skomponował muzykę do „Narzeczonej z Messyny” Schillera i opery „Złoty Baran”. Znany stał się także jako pisarz i publikował dzieła o teorii muzyki według praw natury (1842). Zmarł w Gdańsku. Niestety data śmierci nie jest znana.

Elbląskie Stowarzyszenia Śpiewacze i Muzyczne

To, że Elbląg pełnił wiodącą rolę w Związkach Śpiewaczych widać po tym, że na przełomie wieku spotkania śpiewacze odbywały się w naszym ojczystym mieście. Staropruskie Święto Muzyki 1905 (także w innych latach) odbywało się w pobliżu Dworca Głównego, na łąkach przy Tannenberg-Allee, wcześniejszym Holländer Chaussee, gdzie potem był plac zabaw. Dla potrzeb tej imprezy zbudowano wielkie, drewniane hale, o których już pisaliśmy w naszym Kurierze.

W spisie mieszkańców 1925/26 miasta Elbląga znajdujemy oprócz wielu chórów kościelnych i szkolnych jedenaście dużych stowarzyszeń, które wykorzystywały duże sale w mieście. Na pierwszym miejscu znajdował się „Erholungsheim” na Zigarrenmacherstraße, wcześniejszej Loeser Str., Dom Stowarzyszenia Rzemiosła, Ressource Humanitas (Casino albo Ogród Miejski), Dom Rzemiosła i Buergerressource a także aule szkół i domy gminne kościołów.

Cztery najstarsze chóry, które zostały założone już w XIX wieku, to Elbinger Liedertafel (1847), Liederhein Elbing (1871), Volksliedertafel (1878) i chór zakładowy fabryki papierosów – Gesangverein Loeser & Wolff (1880). Po nich powstaly Elbinger Orchester–Verein (1901), Gesangverein der Bäcker-Innung (1902), Philharmonische Chor (1903) i Elbinger Lehrergesangverein (1913). Daty powstania kolejnych trzech chórów nie są niestety znane: Gesangverein Gutenberg, Gesangverein Hirsch-Dunker i Gau Sängerverbund Elbing.

***